Wśród leszczyn i śladów Bartelta
Ścieżka ta ma charakter przyrodniczo - historyczny i znajduje się na terenie dzielnicy Leszczyny. Obfituje w ciekawostki przyrodnicze i pomniki przyrody, zapoznaje z fauną i florą charakterystyczną dla naszego regionu. Trasa ścieżki wiedzie również przez miejsca ważne i ciekawe pod względem historycznym. Są to:
- pałacyk wzniesiony przez właściciela dóbr rycerskich Konrada Bartelta,
- stary cmentarz - który dawniej otaczał drewniany kościół Trójcy Świętej,
- przydrożna kaplica świętego Jana Nepomucena.
Nazwa ścieżki pochodzi od nazwy krzewu rosnącego pospolicie w miejscowości czyli leszczyny zwyczajnej oraz nazwiska właściciela i dobrego gospodarza leszczyńskiego majątku. Ścieżka powstała z inicjatywy Ruchu Autonomii Śląska i Starostwa Powiatowego w Rybniku, przy współudziale środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Trasa ścieżki (długość to ok. 2 km) prowadzi z dworu w Leszczynach, zwanego „Zameczkiem”, przez park przydworski do ogromnego dębu szypułkowego, rosnącego w sąsiedztwie stawu i budynku mieszkalnego - tzw. ratusza. Dalej ścieżka biegnie w okolice drugiego stawu znajdującego się w pobliżu ogródków działkowych „Pod dębami”. Następnie trasa obiega staw i prowadzi na ulicę Polną. Kierując się w lewo przez pozostałości alei robinii białych, dociera do krzyża przy ulicy Polnej, obok którego rośnie platan klonolistny. Dalej trasa zakręca w prawo, prowadzi ulicą Polną do skrzyżowania z ulicą Armii Krajowej. Kieruje się ponownie w prawo do skrzyżowania z ulicą ks. Pojdy, gdzie znajduje się kapliczka domkowa z figurą Św. Jana Nepomucena. Stąd biegnie w lewo i prowadzi na stary cmentarz usytuowany za Zespołem Szkół nr 1. Z cmentarza przechodzi przez podwórko szkoły, obok starej wierzby białej i obiegając budynek z lewej strony dochodzi do ostatniej tablicy edukacyjnej znajdującej się przed Zespołem Szkół. Na trasie ścieżki znajduje się 10 tablic informacyjnych.
Ścieżka rozpoczyna się pięknym dworem - siedzibą rodową Bartelta. Murowany klasycystyczny budynek nazwany „Zameczkiem” został wzniesiony na zamówienie Konrada Bartelta w 1882 i zastąpił istniejący tam wcześniej drewniany dwór. Na uwagę zasługuje m. in. piękne wejście główne do zameczku. Zobaczymy tu kute elementy drzwi i kartusz z inicjałami właściciela umieszczony nad nimi. Wewnątrz budynku zachowały się niektóre z oryginal¬nych drzwi do pomieszczeń. Wokół pałacu znajdują się resztki parku i pozostałości budynków gospodarczych.
Park przydworski zajmuje obecnie nieco ponad 0,5 ha i został ukształtowany w II poł. XIX wieku przez Bartelta. Znajduje się w nim część drzewostanu starszego, a niektóre drzewa liczą prawie 200 lat. Kilkanaście drzew o obwodach od 250 do 300 cm w przypadku klonów i od 305 do 438 cm w przypadku dębów szypułkowych ma charakter pomnikowy. Ciekawym obiektem jest lipa drobnolistna o obwodzie 310cm.
W parku przeważają drzewa liściaste takie jak: dęby , klony, lipy, robinie, olsze i brzozy. W otoczeniu pałacyku znajdziemy również niewielki procent drzewostanu, który stanowią drzewa iglaste np. skupisko dziewięciu sosen wejmutek na prawo od wejścia do parku.
Idąc w kierunku zachodnim wzdłuż budynku zwanego Ratuszem dojdziemy do rosnącego w pobliżu stawu pomnikowego dębu szypułkowego. Jest to nadzwyczaj okazały dąb, który charakteryzuje się regularną, kulistą i rozłożystą koroną, wysokością 26,5 m oraz obwodem 770 cm. Drzewo to jest pomnikiem przyrody od 1968 roku. Zabiegi pielęgnacyjne ( cięcia oraz korektę korony) przeprowadzono w 1999 roku.
Nad staw w pobliżu ogródków działkowych dochodzimy schodząc ze skarpy obok robinii białych oraz olsz czarnych. Staw otaczają piękne i okazałe dęby szypułkowe, lipy drobnolistne i oczywiście liczne w okolicy krzewy leszczyn.
Charakterystyczna dla tego terenu fauna to sarny, lisy, bażanty, wiewiórki oraz nietoperze. Można tu również zaobserwować ciekawe gatunki ptaków wodnych, żyjących nad stawem oraz skupiska licznych owadów wodnych. Na szczególną uwagę zasługują gnieżdżące się tu kaczki krzyżówki oraz łyski.
W okolicy stawu i na jego terenie można również spotkać dosyć licznie występujące płazy np. żabę wodną, żabę jeziorową oraz owady wodne np. nartnika, pływaka żółtobrzeżka i ważkę żagnicę. Obok krzyża przy ulicy Polnej, rośnie w otoczeniu klonów pospolitych oraz klonu jaworu okazały platan klonolistny. Jego obwód to 320 cm a wysokości 18 m. W maju 1998 roku drzewo uzyskało status pomnika przyrody. Jest jednym z najstarszych przedstawicieli tego gatunku w powiecie rybnickim. W maju 1995 przeprowadzono zabiegi pielęgnacyjne.
Kolejny punkt ścieżki to XIX wieczna przydrożna kapliczka domkowa, poświęcona św. Janowi Nepomucenowi. Kapliczka znajduje się na początku ul. Czereśniowej, która swą nazwę zawdzięcza nieistniejącej już starej czereśniowej alei. Kolejny punkt ścieżki znajduje się na terenie starego cmentarza. Do 1981 roku stał tutaj drewniany kościółek, który został przeniesiony do Palowic. Na cmentarzu znajdziemy zabytkowe nagrobki zmarłych z rodziny Konrada Bartelta.
Dawniej rosła tutaj okazała, pomnikowa Lipa Trójcy Świętej, która swą nazwę zawdzięczała charakterystycznemu, potrójnemu rozwidleniu pnia. Lipa ta została ścięta w 1953 roku, gdyż zagrażała bezpieczeństwu znajdującemu się obok drewnianemu kościółkowi. Warto dodać, że ścięte drzewo zachwycało ponad siedmiometrowym obwodem oraz wysokością powyżej dwudziestu dwóch metrów. W 2006 roku na tym miejscu posadzono jej następczynię o tym samym imieniu. W tym samym roku zostało odtworzone przyziemie świątyni. Możemy tutaj zaobserwować rosnące skupisko około trzydziestu lip drobnolistnych. Wchodząc na teren starego cmentarza mijamy dorodne orzechy włoskie.
Blisko cmentarza znajduje się budynek Zespołu Szkół nr 1. Na szkolnym placu, z tyłu budynku, rośnie stara wierzba biała, która została ostatnio ze względów bezpieczeństwa mocno przycięta. Przed przycięciem miała wymiary drzewa pomnikowego: 12m wysokości oraz 325 cm obwodu. Z frontu nowej szkoły osadzony jest największy na Ziemi Rybnickiej głaz narzutowy o średnicy 550 cm. Został on przeniesiony w pobliże szkoły z ulicy Czereśniowej. Głaz ten został wcześniej znaleziony i opisany przez Alojzego Damca, który był pierwszym kierownikiem szkoły.
Na placu szkolnym, kilkanaście metrów od wejścia do budynku, w 2006 roku posadzono „Wadowicki Dąb Pamięci Ojca Świętego Jana Pawła II”. Jest to miejsce, które kończy ścieżkę.